Trouw

Advocaat voor kinderen / Ik ben echt geen kwakzalver
door Edwin Kreulen– 29 juni 2006

De jeugdbescherming verliest vaak het belang van kinderen uit het oog. Dat zegt kinderadvocaat Anke de Wijn. Ze stond een vader bij in een bloederige echtscheidingszaak en kreeg daarover gisteren forse kritiek in deze krant. ,,Ik neem soms het werk van de gezinsvoogd over, als die het niet goed doet.”

De Wijn, juriste en directeur van het bureau Kind en Recht in Amsterdam, is een van de eerste kinderadvocaten in Nederland. Ze gaat uit van het internationaal verdrag voor de rechten van het kind, ‘een prachtig instrument’. Bij haar staan de belangen van kinderen voorop. ,,In de wet wordt er nog steeds van uitgegaan dat kinderen onder de twaalf jaar niet gehoord hoeven te worden bij zaken als echtscheiding. Dat lijkt mij inmiddels een achterhaalde zaak. Kinderen kunnen wel degelijk vertellen wat volgens hen belangrijk is. Het is hun recht hun mening en gevoelens uit te spreken. Rekening houdend met de leeftijd en de ontwikkeling van het kind, moeten instanties hun mening meewegen als ze vergaande besluiten over het kind nemen.”
Bezwaar in complexe scheidingszaken is, dat kinderen loyaal willen zijn aan hun ouders en misschien niet de volle waarheid vertellen. ,,Wij horen kinderen daarom heel zorgvuldig. We consulteren altijd een kinderpsycholoog en kijken of het kind consistent is in zijn verhalen.”
Het bureau Kind en Recht bestaat inmiddels ruim zes jaar. De aanpak van De Wijn brengt met zich mee dat ze de afgelopen jaren drie keer een kind onder de hoede van de jeugdbescherming vandaan haalde en naar een tijdelijk pleeggezin bracht. Ontvoering, zo oordelen de gezinsvoogden. De Wijn bestrijdt dit. ,,In een geval ben ik direct naar de jeugd- en zedenpolitie gegaan, die heb ik volledig op de hoogte gebracht. We moeten niet doen of een dergelijke beslissing een op zichzelf staand incident is. Het is een gebeurtenis in een lange tijd waarin ik probeer om het met overleg op te lossen. Wat ook vaak lukt. Als ik een kind naar een ander adres breng, gaat het altijd om zaken waarin de jeugdbeschermers forse fouten maken, en niet reageren op kritiek. En dat gebeurt maar al te vaak, is mijn ervaring.”
Gezinsvoogden moeten er volgens de wet voor zorgen dat de ontwikkeling van kinderen niet wordt bedreigd. Volgens De Wijn zijn ze echter in de uitvoering hiervan vaak zo druk bezig met allerlei regels en het halen van wettelijke termijnen, dat het belang van het kind vaak naar de achtergrond verdwijnt. ,,De goede voogden niet te na gesproken, maar ik maak dit vaak mee. Ik heb het voogden zelf horen zeggen: ‘wij zijn er voor de regels, niet voor het kind’.”
Het grootste probleem is volgens De Wijn niet de individuele voogd, maar het hele systeem van jeugdbescherming. ,,Ouders worden vaak te snel afgeschilderd als mensen die op de eerste plaats wraak willen nemen op hun ex-echtgenoot, ook als ze in werkelijkheid vooral heel bezorgd zijn over hun kind. Als ze zich gaan verdedigen, krijgen ze die kritiek alleen maar nog harder terug. Het is een wespennest waarin het vaak maar al te hard nodig is dat iemand voor het individuele kind opkomt. Ik neem het werk van de gezinsvoogd over, als die het niet goed doet. Het kind geeft zelf aan wanneer dat het geval is.”
Volgens hoogleraar gezinsvoogdij Wim Slot is het moeilijk in te schatten of Wijn het belang van het kind in complexe scheidingszaken wel echt dient. Ze laat zich immers inhuren door een partij, en hoort de andere niet. ,,Dat is in een aantal zaken inderdaad zo, maar ik ga niet met die ene ouder overal in mee. Er komen hier wel eens mensen die vooral een overwinning op hun ex-partner willen halen en die niet naar het belang van hun kind kijken. Die zijn snel weer weg. Mijn belangrijkste opdracht is om bij de ouder een omslag te bereiken: van de boosheid over wat hem of haar is aangedaan, naar een moment waarop ze de situatie accepteren. Ze geven dan bijvoorbeeld toe dat ze niet meer het gezag over hun kind kunnen krijgen, juist in het belang van hun kind. Een ouder moet zijn eigen frustratie opzij kunnen zetten. Iemand moet bij mij die draai maken, anders kan ik verder niets meer betekenen. Je moet ouders kunnen coachen om anders naar de belangen van hun kind te kijken.”
In sommige zaken is het onmogelijk de andere ouder te horen, stelt De Wijn. ,,Je hebt dan een vertrouwensrelatie opgebouwd met een kind. Daarom kun je een aantal zaken die het kind vertelt, niet weer met die ouder bespreken. Maar het is beslist niet mijn doel te zorgen dat de ouder die niet mijn klant is, het contact met het kind verliest. Dat is immers zeker niet in het belang van het kind. Het is daarvoor vaak wel nodig dat die ouder gaat inzien dat hij of zij niet meer moet reageren uit de kwaadheid over wat er eerder is gebeurd, maar vanuit bezorgdheid over het kind. Als ik merk dat iemand daaruit handelt, is er met mij goed zaken te doen. Ik pas mijn strategie aan de haalbaarheid van de hulpvraag aan. Als het nodig is, gebruik ook ik de wet om mijn doelen te bereiken.”
De Wijn hoopt over enige tijd te promoveren op een pleidooi op spreekrecht voor jonge kinderen in rechtszaken en is lid van de actiegroep Raak tegen kindermishandeling. Ze behandelt ook ‘meer vrolijke’ zaken dan probleemscheidingen. ,,Je kunt dan denken aan bemiddeling tussen een ouder en een kind dat geen omgang met de ouder wil. Of om bemiddeling wanneer een kind forse ruzie met een ouder heeft, of adviezen van de school of dokter niet wil opvolgen. Dat kunnen zaken met een heel bevredigende afloop zijn.”
Directeur S. van Gennep van de MO-groep, die de voogdij-instellingen vertegenwoordigt, vindt dat De Wijn de voogden over één kam scheert. ,,Er zijn jaarlijks twintigduizend ondertoezichtstellingen en natuurlijk kan het best een keer fout gaan. Maar ik durf mijn hand ervoor in het vuur te steken dat in de overgrote meerderheid de gezinsvoogd, binnen wettelijke kaders, werkt vanuit de belangen van een kind. Natuurlijk zijn er dan bureaus die ontdekken dat er een markt is van mensen die zich onheus bejegend voelen. Soms is dat misschien het geval en ik wil ook zeker niet zeggen dat zo’n bureau als belangenbehartiger geen goed werk kan doen. Maar als men vanuit die positie, waarin men zelf partij is, meent dat er van alles mis is, kan men wat mij betreft snel weer ophouden.”
De Wijn kan zich voorstellen dat haar aanpak kritiek oplevert. ,,Ik werk vanuit een duidelijke visie, ik kan me voorstellen dat mensen daarover nadenken. Maar ik ben echt geen kwakzalver. Als ik iets niet aankan, verwijs ik door naar specialisten. Ik heb een klachtenregeling en ik werk in alle openheid. En wat ik kan oplossen, los ik ook op.”